پایگاه تحلیلی خبری شعار سال

دیپلماسی امنیت مهمترین نکته‌ای بود که مسعود پزشکیان در سفر فشرده و یک روزه خود به قاهره در دستور کار قرار داد. مسعود پزشکیان که شامگاه چهارشنبه (۲۸ آذر) برای شرکت در یازدهمین اجلاس سران گروه «دی ۸» و بررسی وضعیت غزه و لبنان به قاهره رفت. پزشکیان بعد از پایان این اجلاس، به نشست بررسی وضعیت غزه و لبنان رفت و پنج پیشنهاد مهم درباره توقف جنگ در غزه و کمک به مردم این منطقه پس از پایان جنگ مطرح کرد. سفر پزشکیان به قاهره در میانه تحولات کنونی خاورمیانه و فرازوفرود‌های حاکم بر روابط میان تهران و قاهره طی ۴۵ سال اخیر مورد توجه ناظران قرار گرفته است و همگی اتفاق‌نظر دارند که در شرایط کنونی نیاز به گفتگو بین ایران و کشورهای عربی جدی است و همچنین روابط دوجانبه میان تهران و قاهره حائز اهمیت است.درخصوص دیدار میان روسای جمهور ایران و ترکیه در حاشیه اجلاس دی هشت نیز برخی از کارشناسان بیان داشته اند که ، مسائل مورد توجه میان ایران و ترکیه صرفا به یک موضوع ختم نمی‌شود، چراکه ما با این کشور قرارداد‌های امنیتی مهمی داریم و مسائل مختلف مشترکی میان دوطرف وجود دارد. ترکیه کشوری دوست محسوب می شود، اما طبیعی است که در برخی مسائل، دیدگاه‌های متفاوتی در دو طرف وجود داشته باشد.

فرشاد مومنی در تشریح آنچه به سقوط حکومت بشار اسد انجامید گفت: بیشترین بی‌احتیاطی‌ها در حکومت بشار اسد میدان دادن به جهش قیمت مایحتاج روزمره مردم بود، در ماه‌های پایانی حکومت بشار نزدیک ۹۰ درصد جمعیت به زیر خط فقر رسیده بودند، این پروژه از درون کلید خورده بود. در ۴۰۰ سال گذشته یکی از کانون‌های اصلی آسیب‌پذیری ما همواره فقدان درک بایسته از اقتصاد سیاسی بین‌المللی نزد تصمیم‌گیران اساسی کشور بوده است، از زمان شاه عباس هر بار یک قدرت بزرگ را از کشور بیرون کردیم به دلیل ندانستن آرایش قوا و ندانستن سلسله مراتب قدرت به کسانی برای کمک متوسل شدیم که همین کمک‌کننده، به مردم ما ظلم‌هایی کرده و ایرانیان را به جایی رسانده که بگویند صد رحمت به قبلی؛ بنابراین زمان آگاهی در مورد فهم سیاسی اقتصاد بین‌المللی از نظر ضریب اهمیت در ایران در هنگامه منازعه‌های هژمونیک چند‌برابر می‌شود. طی یک فرآیند رخ می‌دهد، در سال ۱۳۹۶ کتابی را منتشر کردم که اتمام حجتی با دولت بود در این کتاب با جزئیات نشان دادم که فروپاشی اتحاد شوروی مطلقا به دلیل تئوری اقتصادی کمونیستی نبود در اتحاد شوروی عملکرد قوه قضائیه بود که کمر این اتحاد را شکاند و در ظاهر حکومت سوسیالیستی بود، اما فعالیت‌های شخصی فاسدان زیرزمینی بود. اندازه گردش و اضافه کرد مالی این مافیای خودی در سال‌های پایانی عمر اتحاد شوروی برابر با ۱۲درصد جی‌دی‌پی اتحادیه بود و در نهایت تیر خلاص را به موجودیت اتحاد جماهیر شوروی سیاست‌های نابخردانه اقتصادی‌اش شکلیک کرد، این سیاست‌ها سه عنصر به هم پیوسته داشت، سیاست اول این بود که اتحاد جماهیر شوروی دست به دامن سیاست‌های صندوق بین‌المللی پول شدند؛ عنصر گوهری این سیاست‌ها، سیاست‌های تورم‌زا بود، این سیاست‌ها از شوک‌درمانی به قیمت‌ها تا مسئولیت‌گریزی حکومت درباره امور حاکمیتی‌اش مانند آموزش و سلامت و مسکن و تغذیه مردم نشات می‌گرفت و از همه تکان دهنده‌تر سیاست به تاراج دادن دارایی‌های حکومت تحت عنوان خصوصی‌سازی بود. سیاست‌های تورم‌زا و ضددولتی مندرج در لایحه بودجه ۱۴۰۴ را جدی بگیرید، بیش از نیمی از جمعیت ایران قادر نیستند به اندازه حداقل موردنیاز کالری به بدن برسانند در همین حال در لایحه بودجه ۱۴۰۴ حدود ۳میلیارد دلار از بودجه ارزی تخصیص یافته به کالا‌های اساسی کم شده و دو سوم آن به واردات خودرو‌های لوکس اختصاص یافته است، حکومت گرامی ایران باید نسبت به روند‌های فساد مالی خیلی حساس‌تر از اینی باشد که الان هست در چین یا کره جنوبی عالی‌ترین مقام‌ها به تحقیرآمیزترین روش‌ها تنبیه می‌شوند اگر یک صدم فساد چای دبش در آنجا اتفاق افتاده باشد، به شدت برخورد می‌کنند. این جامعه تنها بر محور تولید فناورانه باقی خواهد ماند و با این شیوه نمی‌شود کشور را اداره کرد.

در برداشتی ظاهری با سقوط دولت اسد و ماهیت عاملین داخلی سقوط به نظر می‌رسد وضعیتی شبیه سقوط کابل در ۲۴ مرداد ۱۴۰۰ (۱۵ اوت ۲۰۲۱) رخ داده است؛ حرکت سریع مخالفان دولت مرکزی به سمت شهر‌های مهم و سپس پایتخت و درنهایت خروج رأس نظام سیاسی از کشور و تحویل قدرت طی معامله‌ای پنهان و نانوشته. بر اساس ظاهر بازی ها، این شائبه ایجاد شده که آنچه در تابستان ۱۴۰۰ کابل رخ داد، در پاییز ۱۴۰۳ با شابلون در دمشق کشیده شده است. تحلیل این میدان نیرو نیازمند واکاوی جنبه‌های مخلف بوده و ۱۸ سوالی که سید مهدی طالبی پژوهشگر حوزه بین‌الملل در این خصوص بیان نموده، می‌تواند کمک کار مناسبی در درک بهتر موضوع باشد.

سیاست در کشورهای جهان سوم امری،محرمانه و بعضا انحصاری قلمداد می شود در حالی که در اصل امری همگانی و مشارکتی است. سیاست همانند سایر حوزه ها و نهادهای اجتماعی، نیازمند تخصص و فناوری و الزاما سیاستگذاری است. وقتی سیاست را به سلیقه، انحصار، ادعا و بدعت تقلیل داده و محدود می کنیم ، مشارکت همگانی و تخصص گرایی از درونش رخت بر بسته و تبدیل به پدیده ایجاد نظم از راه سرکوب می شود. اشتباهی که غالب دیکتاتورها ، حکومت های تمامیت طلب و دولت های کودتا ، مرتکب آن می شوند. در دیدگاه سیاسیون در چنین جوامعی ، دموکراسی معنا نداشته و در حداکثر موارد، دادن حق رای به مردم برای انتخاب از بین گزینه های تعیین شده توسط سیاسیون است. این در حالی است که در معنای واقعی، دموکراسی یعنی حق و توان مردم در مواجهه و برخورد با کانون های قدرت. چنین برداشتی از دموکراسی، سیاست را تحت نظارت اجتماع قرار می دهد نه اینکه اجتماع تابع سیاست باشد. سقوط حکومت اسد ، درس های خوبی برای کشورهای گوناگون و دولت های مختلف می تواند داشته باشد. غلامعلی دهقان معتقد است که در نیم قرن گذشته خاورمیانه شاهد سقوط حکمران‌ها بوده که در سقوط‌شان عوامل متعدد ولی مشترکی وجود داشته است. دلیل اول مشترک سقوط این حاکمان این بود که در این کشورها چیزی به اسم مشارکت سیاسی مردم به معنای واقعی کلمه وجود نداشت. به تعبیری این رهبران به مقوله‌ای تحت عنوان توسعه سیاسی بی‌توجه بودند. در این کشورها اگر مشارکتی بود هم صرفا جنبه نمایشی و تصنعی داشت. وقتی توسعه سیاسی مفقود شد و مردم در امر سیاست کشور برای خود نقشی قائل نبودند، بدیهی است‌ در روزهای سرنوشت که پای نظام سیاسی کشور در میان است، به میدان نخواهند آمد.شخصی شدن قدرت و دور شدن از آحاد ملت زیربنای سیاست کشور را متزلزل و به تعبیری لق می‌کند و کافی است تندبادی بوزد و همه چیز را ویران کند. اتفاقی که در این کشورها رخ داد. به همین دلیل من معتقدم باید منافذ حضور مردم در امور سیاست را همیشه باز نگه داشت نه اینکه با بهانه‌های مختلف آنها را مسدود کرد. دومین ویژگی مشترک دولت های ساقط شده،اتخاذ رویکرد امنیتی در اداره کشور و دل خوش بودن به درآمدهای ناشی از اقتصاد رانتیر بوده(دولت رانتیر دولتی است که بیش از چهل درصد درآمدش از صادرات یک کالا تامین می‌شود) تا توده مردم در آرامش کاذب بسر برده و دور از دنیای سیاست باشند.دولت‌های ‌رانتیر پول و رانت می‌دهند و قدرت می‌گیرند. برخلاف کشورهای پیشرفته که مالیات می‌گیرند و‌ به جامعه قدرت می‌دهند. وقتی‌ دولت‌ رانتیر‌ شکل گرفت‌‌ دولت‌ها جا‌معه و شهروندان را به خود وابسته می‌کنند و نیازی هم به مشارکت واقعی و ‌حضور نخبگان سیاسی و‌ مشارکت طبقه متوسط نمی‌بینند. سومین عامل مهم سقوط حاکم در این کشورها شکل نگرفتن حتی یک طبقه اجتماعی حامی حکومت بوده است. کشورهای جهان سوم باید برای عبور از مرحله‌گذار به توسعه همه‌جانبه از حمایت بخشی از جامعه برخوردار باشند. در این کشورها هیچگاه طبقه حامی که در روزهای سخت به میان‌ آید ایجاد نشد. برای همین با یک تندباد سیاسی همه چیز یک شبه از میان رفت.در خصوص سوریه، واقعیت این است که اوضاع سوریه از دست جریان حاکم خارج و مخالفان اسد خیلی زود دست بالا را در تحولات جاری پیدا کردند. شرایط به شکلی بود که انگار نه حامیان بین‌المللی وی و نه موافقین داخلی عزمی برای حمایت از اسد نداشتند.

روی کار آمدن حافظ اسد در سوریه، حاصل کودتایی است که در سال ۱۹۷۰ در این کشور رخ داد. او که در آن زمان ۴۰ ساله بود، چهره‌ای شناخته شده در ارتش و در میان حزب بعث سوریه به‌حساب می‌آمد.در سال ۲۰۰۰ اسد تنها ۶۹ سال داشت که درهنگام مکالمه تلفنی با امیل لحود رئیس‌جمهور لبنان دچار حمله قلبی شد و از دنیا رفت و بلافاصله بعد از آن حزب بعث بشار اسد را برای در دست گرفتن حکومت در سوریه انتخاب کرد. در آن زمان بشار در لندن چشم‌پزشکی خوانده بود و کسی توقعش را نداشت که حافظ اسد جای خود را به او بدهد.مخالفان خاندان اسد دوران حکومت حافظ را با دوران حکومت صدام حسین مقایسه می‌کنند و مدعی‌اند که او از برخورد با مخالفان خود ابایی نداشته است. اما در سیاست‌خارجی، حافظ اسد و صدام حسین دشمنی خونی با یکدیگر داشتند. به طوری که حافظ اسد در دوران جنگ تحمیلی علیه ایران، تمام قد مقابل عراق ایستاد و از تهران حمایت کرد و البته ایران هم این لطف اسد را هرگز نادیده نگرفت و بی‌جواب نگذاشت.

کار آخرین بازمانده بهار عربی که شهروندانش خواستار کناره‌گیری او بودند و آخرین بازمانده از آنچه حزب بعث نام داشت، البته آخرین بازمانده از «خانواده اسد» به پایان رسید. حامیان اصلی دولت اسد که ایران و روسیه محسوب می‌شدند گویا تا آخرین لحظات تلاش کردند تا او را در کاخ ریاست جمهوری نگاه دارند ولی گویا این‌بار برنامه‌ها آنطوری که اسد و حامیانش می‌خواستند پیش نرفت. خبرهای ضد و نقیضی از وضعیت سلامتی رئیس‌جمهور پیشین سوریه در رسانه‌ها مطرح می‌شود ولی هرچه بود حالا باید منتظر ترسیم نقشه جدیدی در جفرافیای پرهیاهوی خاورمیانه باشیم. شورشیانی که رژیم اسد را ساقط کردند، ترکیبی از گروه‌ها و سازمان‌های مختلف هستند که تنها هدف مشترکشان سرنگونی رژیم بود. گروه اصلی این حمله، «هیئت تحریر شام»، ریشه در القاعده دارد و سابقه‌ای خشونت‌آمیز دارد. این گروه در سال‌های اخیر تلاش کرده است تا خود را به‌عنوان نیرویی ملی‌گرا معرفی کند، اما بسیاری نسبت به نیت واقعی آنها نگران هستند. آنچه مسلم است، اثرات این وقایع از چند منظر، جهت گیری ها در استقرار دولت جدید در سوریه، نوع توازن قوای جدید در منطقه و سطوح بین الملل، سیاست های جمهوری اسلامی برای تامین منافع خود در حوزه فرامرزی، قابل بحث است.

وقتی سیاست‌ها با منافع خاص استمرار پیدا می‌کند و تغییر و اصلاحی در آنها صورت نمی‌گیرد، معنی‌اش این است که ذی‌نفعان بد کار کردنِ اقتصاد، از قدرت سیاسی بالایی برخوردارند و انبوه بازندگان این وضعیت، از اثرگذاری بر سیاست‌ها در جهت منافع عمومی، ناامید هستند. نکته نگران‌کننده‌ این است که این تعادل، به بهای کوچک‌تر شدن کیک اقتصاد تداوم می‌یابد.چشم‌انداز فساد در اقتصاد ایران در گفت‌وگوی نوید رئیسی با مسعود نیلی حاوی اطلاعات خوبی در این خصوص است.

شکاف بین تولید کشاورزی در کشور‌های شورای همکاری خلیج فارس و مصرف غذا از سال ۱۹۸۵ به میزان قابل توجهی افزایش یافته است. این منطقه کنترلی بر منابع غذایی خود ندارد و به شدت به واردات وابسته است. در سال ۲۰۲۲ کشور‌های شورای همکاری خلیج فارس حدود ۸۵ درصد از مواد غذایی خود را وارد کرده‌اند؛ که تقریباً تمام مصرف برنج وارداتی، حدود ۹۳ درصد غلات و تقریباً ۶۲ درصد گوشت و ۵۶ درصد سبزیجات را شامل می‌شود.آن‌ها در مواقع بحران غذایی با چالش‌های مهمی در قالب ممنوعیت صادرات مواد غذایی اعمال شده توسط کشور‌های میزبان مواجه هستند. برخی از کشور‌های شورای همکاری خلیج فارس نیز با خرید سهام شرکت‌های بزرگ مواد غذایی و “پردازشگر‌های جهانی غذا” یک گام جلوتر در زنجیره تأمین مواد غذایی حرکت کرده‌اند. در این رابطه نکته‌ای که نباید از آن غافل شد، ژئوپلیتیک در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا و موقعیت بنادر شورای همکاری خلیج فارس دلیل اصلی نگرانی‌ها است.

علیرضا مجیدی، کارشناس مسائل منطقه گفت: کشور‌ها به صورت کلاسیک با هم قرارداد تجاری می‌بندند و بخش خصوصی دو کشور فعال می‌شوند، دولت‌ها نیز به عنوان پشتیبان عمل می‌کنند. ما به جهت تحریم ثانویه از ابتدای سال ۹۰ در انتقال منابع یا جریان پولی به داخل ایران مشکل داریم. مشکل آخرین ثانویه این است که به صورت زنجیره‌ای عمل کرده و تنها به شرکای مستقیم شرکت‌های ایرانی بسنده نمی‌کند. یعنی اگر شما با ده واسطه هم طرف قرارداد شرکت ایرانی بشوید، باز هم در تحریم قرار می‌گیرید. کشور‌های حاشیه خلیج فارس رویکرد‌های جدیدی در روابط خود با شرق اتخاذ کرده اند. این رویکرد ایران را ناگزیر می‌سازد تا در محاسبات پیشین خود بازنگری کند.

نشریه آمریکایی نشنال اینترست با اشاره به اینکه هیچ چشم‌انداز مثبتی پیش روی نیرو‌های مورد حمایت عربستان در یمن وجود ندارد و حوثی‌های مورد حمایت ایران در شمال و نیرو‌های شورای انتقالی جنوب یمن STC (مورد حمایت امارات) آینده یمن را در دست دارند؛ طرح تجزیه یمن به دو کشور یمن شمالی به مرکزیت صنعا و یمن جنوبی به مرکزیت بندر عدن را بهترین راه پایان بحران یمن با ۴۰۰ هزار کشته اعلام کرده است.

به نقل از یورونیوز، ژان فرانسوا لویلیه، مامور مخفی پیشین فرانسه که مدت ۲۵ سال در خدمت سرویس اطلاعاتی این کشور بود، کتابی با نام «مرد طرابلس» (L'homme de Tripoli) نوشته که قرار است هفته آینده (سوم ماه مه) منتشر شود. او در این کتاب به افشاگری‌های بسیاری درباره ماموریت‌هایش، از جمله درباره فعالیت‌های سه ساله‌اش در لیبی طی سال‌های ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۲ میلادی پرداخته است و زیربنای سیاست خارجی فرانسه را در منطقه‌ای استراتژیک که مسائل ژئوپلیتیکی متعددی دارد، آشکار می‌کند.

نگاهی کلی بیندازیم به سریال‌های رمضانی امسال در کشورهای عربی که مثل هرسال پررونق و پرمخاطب هستند و البته ظرفیت‌های تجاری مغفول‌مانده‌ای را برای ما هم بهمان نشان می‌دهند. برخلاف تلویزیون ما که علاوه‌بر کیفیت پایین آثارش، ساعات پخش آنها را نیز با برنامه‌های رمضانی روزه‌داران هماهنگ نکرده، کشورهای عربی از فعال کردن هیچ ظرفیتی فرو نگذاشته‌اند. در ادامه به چند سریال مهم و پرچالش عربی که در رمضان ۲۰۲۳ نمایش داده شده‌اند.

محمدحسین باقی در یادداشتی نوشت: مدتی است در سپهر سیاسی ایران بحث‌هایی مانند سوریه‌ای شدن یا عباراتی از این دست که «خدا را شکر امنیت داریم، داعش نداریم» مطرح است. صرف نظر از درستی یا نادرستی این نگاه‌ها، می‌خواهم از زاویه‌ای دیگر به این مساله بپردازم. فرض این یادداشت این است که اگرچه در برهه‌هایی از تاریخ ۲۰۰ساله اخیر تلاش‌هایی در راستای تجزیه برخی مناطق ایران صورت گرفته و صاحب این قلم منکر آن نیست؛ اما حلقه‌های زنجیر ایرانیت قوی‌تر از آن است که با اتفاقاتی ازاین دست بگسلد. «سوریه‌ای شدن» یعنی جنگ داخلی تمام عیار (نیرو‌های مسلح در برابر خیل مردم) همراه با مداخله خارجی تمام عیار (اعزام نیرو و کمک‌های مستشاری و تسلیحاتی و اقمار پروری) که مصداقی در ایران ندارد. افزون بر این، بحث سوریه‌ای شدن توهین به فرهنگ ایرانی و نظام حکمرانی است.

آمارها نشان دهنده وضعیت فاجعه بار شاخص های توسعه و توانمندی در دختران 15 تا 24 ساله است. آمارها نشان می دهد که بالغ بر 40 درصد دختران 15-24 سال نه درس می خوانند نه شاغل هستند و نه مهارت آموزی خاصی را دنباله گیری می کنند. جمعیت این گروه در حدود دو میلیون نفر بوده دنیا از واژه «Not in Employment, Education or Training» یا ترک تحصیل کرده ها (NEET) برایشان استفاده می کند. در ایران گویا خیابان ها در تصرف NEET ها قرار دارد. آیا به عواقب این سبک زندگی هیچ فکری کرده ایم. این جمعیت را باید به امار زنان دارای تحصیلات دانشگاهی اضافه کرد. وقتی با سیاست های ایجاد تاخیر برای ورود جوانان به بازار کار ، ترویج آموزش عالی می کردیم و بعد از آن تب مدرک گرایی در مقاطع بالاتر را مطرح می کردیم، هیچ به عواقب کارمان می اندیشیدیم؟

در حالی که روزانه اخبار متعددی از نفوذ موقت، حملات دی داس و هک برخی از سایت های دولتی کشور می شنویم و منابع مختلف علل آن را به صور مختلف توجیه می کنند، مرکز ملی فضای مجازی، اقدام به تکذیب فعالیت گروه هکری آنانیموس ( ناشناس) کرده است.

اگر کشوری جمعیت رو به رشد، شرایط نامناسب جغرافیایی و بی ثباتی سیاست گزاری‌های زراعی داشته باشد، به طور مکانیکی به واردات خارجی گندم وابسته خواهد شد. هیچ کشوری در مورد امنیت غذایی خویش مصالحه نمی‌کند. اگر می‌خواهیم کشور مان از نظر مولفه امنیت غذایی پیشرفت کند، باید "مسئله گندم" را در معادلات ژئوپلتیکی به صورت جدی‌تر لحاظ نموده و سیاست خودکفایی حداکثری و بهزراعی، بهنژادی، مکانیزاسیون و رزیم تغذیه و مدیریت آفات و بیماری‌های انضمامی در این کالای اساسی را بکمک الگوی "تریالکتیک" سه گانه (تولید ملی گندم، کشت فراسرزمینی گندم و واردات هدفمند) بصورت برنامه‌های "روشمند، هدفمند، مستقل، اما همگرای"، در صدر برنامه‌های توسعه زراعی ملی در سپهر برنامه ریزی‌ها دنبال نماییم.

واقعیت آن است که زنجیره جریان صادرات غلات از اوکراین، معروف به سبد نان اروپا، پس از عملیات ویژه نظامی روسیه مختل شده است و امنیت غذایی سراسر جهان را تهدید می‌کند. ترکیب پیچیده‌ای از کووید، تغییرات اقلیمی، گرمای هوا، خشکسالی و درگیری بحران، شدیدترین ناامنی غذایی را ایجاد کرده است. با ادامه جنگ اوکراین، ویژگی اصلی استراتژی روسی مشخص شده است.

رئیس گروه هیدروپلتیک انجمن ایرانی مطالعات غرب آسیا گفت: اگر ترکیه در اتحادیه اروپا جذب می‌شد شاید ما اکنون شاهد ادامه سیاست‌های یکجانبه و بدور از قوانین بین‌المللی از سوی ترکیه نبودیم و حتی جلوی سیاست نوعثمانی‌گری و متعاقب آن ورود ترکیه به پروژه بهار عربی گرفته می‌شد. به همین ترتیب بازنگری احتمالی ترکیه در کنوانسیون ۱۹۹۷ بستگی به این خواهد داشت که تا چه اندازه در اتحادیه اروپا جذب شود.

ترکش جنگ‌ها، زیاده‌خواهی‌ها، بازی‌های سیاسی و تحریم‌ها؛ آثاری آنی، کوتاه‌مدت و میان‌مدت بر بدنه تجارت و اقتصاد جهانی به جا می‌گذارد. اگر این رویه مخرب تداوم یابد امواج گفته‌شده به تلاطم جدی در اقتصاد جهانی بدل شده و باید در انتظار سونامی اقتصادی مخربی باشیم.

مجید تفرشی با ارایه سند مدعی است که در جریان جدایی بحرین از ایران با ادعای طرح رفراندوم، به سوی نظرسنجی رفته و سر ایران را کلاه گذاشتند. تفرشی مدعی است که اوتانت (دبیر کل وقت سازمان ملل)، طبق توافقات انجام شده با ایران نماینده‌ای جهت برگزاری رفراندم به بحرین می‌فرستد. بلافاصله با تحریک انگلیس و در واقع با اصرار شیخ بحرین حاشیه سازی‌ها شروع می‌شود و استدلال می‌کنند که اگر مسئله رفراندوم از روز اول جا بیفتد، در آینده ممکن است مردم بر سر سلطنت هم بخواهند رفراندوم برگزار شود؛ بنابراین برخلاف قولی که به ایران داده بودند، رفراندوم با نوعی حاشیه سازی و بدون‌شک با سیاست خارجی ضعیف ایران، به نظرسنجی تبدیل می‌شود.